Gaza / Ramallah –
Između zujanja aviona nad nebom Pojasa Gaze i uzdizanja dima sa sjevernih frontova, “Izrael” aktivno djeluje na trećoj fronti, ni manje ni više opasnoj: Zapadnoj obali.
Dok svijet bude zaokupljen plamenom rata, vlasti okupacije provode ubrzani plan aneksije koji izgleda kao najpresudniji rat u budućnosti sukoba.
Vlada Izraela koristi “vrijeme međunarodnog zaokupljanja” kako bi strateški, ali tiho, učvrstila svoju kontrolu nad Zapadnom obalom, polazeći od vizije da je ovaj trenutak “istorijski prozor” za promjenu pravila igre.
Ova promjena ne cilja samo prvo na zauzimanje teritorije، već na ponovno iscrtavanje političke geografije i sprečavanje nastanka palestinske države zauvijek.
Sigurnosna dimenzija: od okupacije do geo-inženjeringa
Od trenutka okupacije Zapadne obale 1967. godine، sigurnost Izraela nije bila samo vojni izgovor za privremenu okupaciju – ona je postala strukturni horizont kroz koji se redefiniše geografija i suverenitet.
Stručnjak za kolonizaciju Khalil Tufakdži tvrdi da “Izrael” danas faktički kontrolira više od 60 % površine Zapadne obale.
Tufakdži u opsežnom razgovoru za Agenciju Sanad za vijesti navodi da se ta kontrola održava putem sigurnosnih mehanizama koji osiguravaju trajnu okupaciju i sprječavaju uspostavljanje palestinske jedinice sa geografskim ili suverenim kontinuitetom.
Nakon rata 1967., Izrael se suočio s žestokom geostrateškom dilemom: njegove granice prije rata bile su izuzetno uske، u nekim dijelovima široke samo 14 kilometara između Sredozemnog mora i Zapadne obale.
Iz tog razloga، vojno vođstvo usvojilo je teoriju “strateške dubine” – držeći da zadržavanje Zapadne obale predstavlja prirodni štit od bilo kakve prijetnje sa istoka.
Ova vizija je utjelovljena u Alonovom planu (1967.), koji je predlagao izraelsku kontrolu nad dolinom Jordana kao sigurnosne tampon-zone، dok bi Palestinci upravljali malim naseljima na zapadnoj strani doline.
Bez obzira na promjene vlada، taj plan ostao je stalni stub izraelske sigurnosne doktrine: bez povlačenja iz teritorija visokog strateškog i geografskog značaja – po svaku cijenu.
Tufakdži dodaje da je 1983. godine donesena vojna naredba broj 50, koja je uspostavila mrežu strateških puteva povezujući naselja s izraelskim gradovima i istovremeno izolirajući palestinske etničke džepove.
Plan “Šaronov projekat” poznat i kao “slučaj zvijezda” iz devedesetih širio je naselja oko Jerusalima i uklanjanje razlike između “zelene linije” i okupiranih teritorija.
Naselja više nisu bila ideološki izraz “Zemlje obećane” – ona su postala avangardne linije nacionalne sigurnosti Izraela.
Prema Tufakdžiju، successive vlade su gradile naselja na visovima istočno i zapadno od obale poput “Ariela” i “Ma’ale Adumima” kao “prirodne barijere” između palestinskih gradova.
Ova strategija nije samo fragmentirala Zapadnu obalu u izolovane enklave – već je stvorila integrisani sigurnosni sistem koji smanjuje potrebu za stalnom vojnom prisutnošću.
Tufakdži tvrdi da je oko 80 % naselja izgrađeno na povišenim topografskim položajima koji Izraelu omogućavaju nadzor nad kretanjem Palestinaca od sjevera do juga.
Militarizacija kolonizacije
U posljednjim godinama، s porastom uticaja krajnje desnice، plan aneksije ušao je u novu fazu – nazvanu “militarizacija naselja”.
Vlada Benjamina Netanyahua dozvolila je naoružanje naseljenika i formiranje lokalnih milicija koje su pod nadzorom Ministarstva nacionalne bezbjednosti, predvođenog ekstremistom Itamarom Ben Gvirom.
Tako su naselja pretvorena u terenske odbrane، a naseljenici postali “civilni vojnici” u službi nacionalnog projekta.
Ovaj pomak učvrstio je ideju da sigurnost treba da bude upravljana ne samo vojno، već kroz društvo naseljeničkih zajednica – napuštajući staru paradigmu između identiteta i sigurnosti.
Tufakdži navodi da je aneksija faktički već u toku godinama، ali da Izrael danas nastoji da joj pruži pravnu i političku legitimitet.
3Ključni element sigurnosne dimenzije projekta aneksije jeste kontinuitet: svijet gleda na okupaciju kao privremeno stanje، ali Izrael je vidi kao trajnu sigurnosnu realnost.
Brojevi govore
Samo u 2025. godini broj novih stambenih jedinica za naseljenike povećan je na 2,749 u razdoblju od šest sedmica.
Palestinski izvještaji ukazuju da je oko 44,5 % Zapadne obale već pod izravnom ili neizravanom izraelskom kontrolom.
Prema istraživanjima، za 2025. je planirano oko 50,000 naseljeničkih jedinica – četiri puta više nego prethodna godina.
Plan ministra finansija izraelske vlade، Bezalela Smotriča (nadležnog za pitanje naselja)، predlaže aneksiju 82 % Zapadne obale – praktično eliminirajući ideju nezavisne palestinske države.
Kada Izrael govori o aneksiji، ne misli samo na širenje granica – već na uspostavu egzistencijalne formule koja sažima sigurnosnu filozofiju od 1967.:
“Nema sigurnosti bez teritorije، i nema teritorije bez kontrole.”
Krajem prve faze, mogu nastaviti s prijevodom ostatka teksta (politika, pravna dimenzija, religiozni aspekt i “točka ne-povratka”).
Politička dimenzija: između de facto i de jure
Dok međunarodna zajednica još uvijek koristi termin „okupacija“, izraelska desnica odavno je prešla tu fazu.
Od 2023. godine izraelska vlada otvoreno govori o „suverenitetu nad Judom i Samarijom“ – nazivima koje koristi umjesto izraza „Zapadna obala“.
Politički analitičar Akram Atallah smatra da izraelski plan aneksije više nije samo ideološki san, već sistematski projekat u tri faze:
1️⃣ stvaranje činjenica na terenu (naselja, putevi, barijere),
2️⃣ institucionalna integracija teritorije kroz izraelske zakone,
3️⃣ i, na kraju, međunarodno legitimisanje statusa quo kao „prirodnog stanja“.
Atallah objašnjava za Agenciju Sanad da „Izrael“ danas više ne traži priznanje od svijeta, nego navikavanje svijeta na realnost koju sam stvara.
Kaže: „Kada međunarodna zajednica nastavi poslovati s Izraelom kao da je sve normalno, to je već tihi oblik priznanja aneksije.“
On dodaje da vlada Benjamina Netanyahua koristi rat u Gazi da učvrsti svoju poziciju na Zapadnoj obali, s ciljem da kasnije pregovara „iz pozicije teritorijalne gotovosti“.
Drugim riječima, Izrael želi da svaki budući pregovor započne s mape koja mu već odgovara.
Atallah ističe da su izraelski politički lideri iz krajnje desnice, poput Smotriča i Ben Gvira, uspjeli pomaknuti državni diskurs:
od „privremene kontrole“ – prema „vječnom suverenitetu“.
U tom smislu, izraelski parlament (Knesset) već je usvojio više od 20 zakona koji omogućavaju primjenu izraelskog pravnog sistema na naselja, što praktično znači institucionalnu aneksiju bez formalne objave.
Pravna dimenzija: kako se okupacija pretvara u zakon
Pravni stručnjak dr. Ahmed Halaf objašnjava da Izrael postepeno transformiše okupaciju u pravni režim koji se poziva na „sigurnost“ i „vlasnička prava“.
Prema njegovim riječima, izraelski sudovi sve više tretiraju zemljište na Zapadnoj obali kao „državno zemljište“ i odobravaju njegovo davanje naseljenicima.
Halaf navodi da se okupacione odluke više ne donose na osnovu vojnih naredbi, već kroz zakone koje donosi izraelski parlament, čime se „briše razlika između teritorije unutar Izraela i okupiranih teritorija“.
Kaže: „To je najopasniji oblik aneksije, jer se dešava ispod radara međunarodnog prava.“
On pojašnjava da su i „Vijeće naseljenika“ i „Ministarstvo finansija“ dobili proširene nadležnosti nad teritorijom Zapadne obale, što znači da izraelski civilni aparat sada upravlja okupiranim područjima kao da su dio Izraela.
Halaf ističe da su izraelske vlasti iskoristile rat u Gazi da ubrzaju proces donošenja tih zakona, dok međunarodna pažnja ostaje usmjerena na jug.
„Na taj način se odvija tiha ratifikacija aneksije – bez objave, bez pregovora, ali s trajnim posljedicama“, dodaje on.
Religijski faktor: ideologija „obećane zemlje“
Religijski aspekt ostaje jedna od ključnih pokretačkih sila izraelskog naseljeničkog projekta.
Za mnoge pripadnike desnice, Zapadna obala nije samo strateški prostor, nego srce biblijske Judeje i Samarije.
Prema riječima dr. Halafa, izraelska vlada koristi religijski narativ kako bi opravdala kolonizaciju, predstavljajući je kao „povratak Božjem obećanju“, dok u praksi ona znači brisanje palestinskog prisustva.
On naglašava da religijska ideologija daje moralni legitimitet nasilju naseljenika i stvara osjećaj svetog zadatka, čime se kolonizacija pretvara u „božanski imperativ“.
Rezultat toga je sve veći broj ekstremnih grupa koje zagovaraju potpuno protjerivanje Palestinaca iz određenih područja, pod izgovorom „čišćenja zemlje“.
Tačka bez povratka
Svi sagovornici za Agenciju Sanad slažu se da je Izrael već prešao tačku bez povratka u svom projektu aneksije Zapadne obale.
Ono što je nekad bilo privremena okupacija, danas je strukturna, sistemska i duboko institucionalizirana stvarnost.
Za Tufakdžija, Atallaha i Halafa – Izrael više ne razmišlja o rješenju s dvije države.
Naprotiv, cilj je da se do 2030. godine stvori situacija u kojoj će postojanje palestinske države biti geografski i pravno nemoguće.
Konačno, svi oni zaključuju da rat u Gazi nije izolovan sukob, već dio šireg plana – plana koji počinje i završava u srcu Zapadne obale.
Jer, kako kaže Atallah:
„Izrael ne bombarduje samo Gazu. On preoblikuje Bliski istok – selo po selo, brdo po brdo, zakon po zakon – dok Palestinu pretvara u geografsku prošlost.“