Gaza – (poseban prevod)
Američki portal “The Intercept” napao je plan predsjednika Donalda Trumpa o prekidu vatre u Gazi, ističući da on isključuje Palestince i legalizuje dominaciju kroz detaljno oblikovano međunarodno starateljstvo, prilagođeno tako da služi isključivo izraelskim interesima.
Portal je naveo da, iako se Trumpov plan od 20 tačaka promoviše kao “istorijska prilika” za prekid vatre u Gazi i otvaranje puta za brzu obnovu, pažljivo čitanje njegovog institucionalnog i političkog okvira otkriva da on ponovo proizvodi stari princip u novom ruhu: upravljanje Gazom spolja i oduzimanje narodu ove zemlje prava da odlučuje o svojoj budućnosti.
Portal je naglasio da suština plana nije okončanje uzroka rata, već učvršćivanje postojećeg stanja pod poboljšanim nazivima — primirje koje može da se uruši, politički kontrolisana pomoć, uslovna ekonomija “oporavka” i višestruko sigurnosno starateljstvo koje Izraelu daje širok prostor za manevrisanje.
Prekid vatre bez obavezujućih garancija
Plan povezuje izraelsko povlačenje sa “standardima i vremenskim okvirima” koji će biti određeni kasnije. Ova dvosmislena formulacija pretvara povlačenje u otvoreno sredstvo pregovaračkog pritiska i zadržava inicijativu u rukama jače strane na terenu.
Bez nezavisnog i transparentnog mehanizma nadzora i bez pravila za hitno istraživanje kršenja, prekid vatre se pretvara u krhko primirje tokom kojeg se nastavljaju operacije zaplene i upada pod sigurnosnim izgovorima.
Plan postavlja vijeće pod Trumpovim vođstvom koje nadgleda “implementaciju” i priprema “plan ekonomskog razvoja”, uz podjelu uloga između neimenovanog odbora stručnjaka i “palestinskog tehničkog odbora” koji bi se bavio opštinskim uslugama.
Ovom arhitekturom pitanja suvereniteta, bezbjednosti, granica i resursa prebacuju se na spoljne donosioce odluka, dok se Palestincima ostavlja upravljanje svakodnevnim poslovima bez stvarnih ovlašćenja. Rezultat: birokratija starateljstva koja daje stranim akterima pravo veta na svaki stvarni politički proces.
Politička uslovljenost koja zatvara put pravdi
Plan uslovljava “reforme” koje ponovo uspostavljaju formulu “bezbjednost prvo, pa politika”, i teži potkopavanju međunarodnih pravnih instrumenata time što zahtijeva odricanje od tužbi pred Međunarodnim krivičnim sudom i Međunarodnim sudom pravde.
Tako se pravda pretvara u pregovaračku stavku kojom se može trgovati, a pravni put — koji bi trebalo da garantuje neponavljanje zločina — biva isključen.
U međuvremenu, ekonomski dio se oslanja na narativ “brzog oporavka” kojim upravlja starateljsko vijeće sa savjetnicima i finansijskim partnerima. Ali, bez strogih standarda upravljanja i bez jasnog vremenskog okvira za ukidanje ograničenja kretanja, trgovine i ponovnog povezivanja Gaze s njenom prirodnom ekonomijom, “razvoj” ostaje talac dozvola, prelaza i sigurnosnih uslova.
Praktično, obnova postaje sredstvo uticaja: onaj ko se politički pokorava, dobija finansiranje, materijale i projekte; onaj ko se protivi, biva kažnjen kašnjenjima i uskraćivanjem sredstava.
Jednostrano razoružanje… bez rješenja za odnos snaga
Plan zahtijeva razoružanje otpora u Gazi, dok ostavlja ključno pitanje bez odgovora: koje su obavezujuće garancije da će prestati smrtonosna sila koja je godinama bila usmjerena protiv civila i infrastrukture? I ko će odgovarati za teška kršenja koja su dokumentovale međunarodne organizacije?
Portal je potvrdio da ignorisanje ovog odnosa stvara neuravnoteženu sigurnosnu formulu: jedna strana razoružana pod spoljnim nadzorom, naspram druge koja zadržava sredstva kontrole i široku mrežu vojnih saveza.
Paralelno, plan predviđa moguću ulogu Palestinske uprave “nakon reforme”, dok kriterijumi te reforme ostaju nejasni i praktično vezani za političku poslušnost.
To ponavlja iskustvo “upravljanja po nalogu”, koje je prebacilo teret administracije na lokalni subjekt ograničenih ovlašćenja pod okvirom okupacije, a da pri tom nisu riješeni korijeni krize: suverenitet, granice, resursi, sloboda kretanja, ponovno ujedinjenje porodica i pitanje izbjeglica.
Kroz sve svoje odredbe, plan isključuje Palestince iz procesa donošenja odluka. Nema narodnog mandata za donošenje odluka, nema vremenskog okvira za slobodne i poštene izbore, nema garancija za učešće civilnog društva, sindikata, univerziteta i opština u određivanju prioriteta obnove. “Tehnokrata” je ovdje naziv za upravljanje uslugama bez politike, dok se prava politika vodi iza zatvorenih vrata.
Ozbiljni rizici
Portal “The Intercept” naveo je praktične rizike ako Trumpov plan bude usvojen u sadašnjem obliku:
Uspostavljanje isprekidanog primirja koje može planuti u svakoj krizi. Pretvaranje obnove u sredstvo političke i ekonomske ucjene. Proširenje crnog tržišta i krijumčarenja zbog ograničenja i fragmentacije ovlašćenja. Slabljenje procesa tranzicione pravde i učvršćivanje nekažnjivosti. Produžavanje “ne-rješenja” kroz fleksibilno sigurnosno starateljstvo koje je po suštini čvrsto.
Šta je potrebno za ozbiljan proces?
Obavezujući prekid vatre sa nezavisnim mehanizmom nadzora i ovlašćenjima za javne istrage. Višenivojski proces odgovornosti: međunarodna pravna saradnja, osnaživanje žrtava i povezivanje pomoći sa standardima ljudskih prava. Palestinski predstavnički mandat: vremenski okvir za slobodne izbore i institucionalno učešće lokalne zajednice u određivanju prioriteta obnove i upravljanja. Oslobađanje ekonomije od strukturnih ograničenja: otvaranje prelaza prema javno objavljenim sporazumima, plan električne, vodne i komunikacione povezanosti i garancija slobode kretanja radnika, bolesnih i studenata. Pravna sigurnosna ravnoteža: svaka sigurnosna aranžmana moraju podvrgnuti sve strane jasnim pravilima angažovanja i pravnoj odgovornosti, te spriječiti da Gaza postane trajno područje pod starateljstvom.
Portal zaključuje da Trumpov plan nudi “prekid smrti” bez uslova za održiv život, “administrativni mir” bez suvereniteta i “obnovu” bez pravde.
Naglašava da nijedno rješenje koje isključuje Palestince iz odlučivanja o svojoj sudbini i oslobađa aktere odgovornosti nije rješenje, već dugotrajno upravljanje krizom. Jedini održivi put počinje priznanjem političke agencije Palestinaca, povezivanjem sigurnosti s pravom i zakonom te obnovom sa slobodom, a ne sa starateljstvom.